Jak o wydarzeniach Majdanu mówić dzieciom?
Katarzyna Jakubowska-Krawczyk
Kazka pro Majdan Chrystyny Łukaszczuk[1] to dziecięca książka obrazkowa opowiadająca o wydarzeniach społecznych i politycznych przełomu 2013 i 2014 r. na Ukrainie. Nie jest to zresztą jedyny utwór podejmujący tę tematykę, choć, wedle mojej wiedzy – pierwszy poświęcony młodemu czytelnikowi.
W 2015 r. ukazała się również niezwykle interesująca książka dla dzieci poruszająca temat wojny toczącej się na wschodzie Ukrainy autorstwa Romany Romanyszyn i Andrija Lesiwa Wijna szczo zminyla rondo[2]. Siłą rzeczy tak dramatyczne wydarzenia musiały wywołać u twórców potrzebę ekspresji i interpretacji. Wymienić można choćby cykl esejów (autorstwa m.in. Mykoły Riabczuka, Jurija Andruchowycza, Jurka Prohaśki, Timothy’ego Snydera, Serhija Żadana, Andrzeja Stasiuka, Martina Pollacka, Tanii Malarczuk), wydany pod wspólnym tytułem Zwrotnik Ukraina[3], tom poezji majdanowskiej Nebesna sotnia[4], graffiti Andrija Jermolenki i Serhija Radkewicza, a także malarstwo Ostapa Łozińskiego, Andrija Vynnyczoka czy Serhija Sawczenki. Należy pamiętać, że teksty literackie nawiązujące do sytuacji na Ukrainie powstawały pod wpływem silnych emocji milionów ludzi. Przymus zapisania danej chwili odczuwali zarówno zawodowi pisarze, jak i setki amatorów. W wielu przypadkach wydane książki spełniały przede wszystkim funkcje dokumentalne, powstało jednak również wiele tekstów interesujących ze względu na wartości artystyczne.
Kazka pro Majdan jest nie tylko swego rodzaju dokumentem społecznym, lecz także próbą odpowiedzi na potrzebę danego czasu, próbą wyjaśnienia młodemu człowiekowi przyczyn i sensu wydarzeń, wokół których toczyło się życie dorosłych przez długie zimowe miesiące. Utwór wpisuje najnowsze wydarzenia społeczno-polityczne w historię stworzenia świata, ze szczególnym uwzględnieniem roli, jaką odegrała w nim ojczysta ziemia małych czytelników – Ukraina. Przy konstruowaniu jej obrazu odwołano się do większości symboli kształtujących tożsamość narodową współczesnych Ukraińców.
Próba przedstawienia wydarzeń Majdanu za pomocą obrazów wyimaginowanych, jak i zaczerpniętych z kultury ludowej jest autorską i bardzo osobistą próbą pogodzenia się z ich zakończeniem, a także szukania otuchy i nadzei na przyszłość.
Wyobrażone zwycięstwo nie tyle bowiem obejmuje chwilę obecną, ile rozciąga się na przyszłość. Ów kraj, gdzie w cieniu wielkiego drzewa ludzie żyją spokojnie i dostatnio, z miłością odnosząc się jeden do drugiego, pozostaje w sferze marzeń, lecz przedstawiony obraz ma ugruntować wiarę w sens działań prowadzących do jego urzeczywistnienia. Ta na poły mityczna opowieść ma się przyczyniać się do tworzenia prawdziwej już tożsamości narodowej, pokazywać korzenie narodu, przypominać mit wybrania Ukraińców jako narodu wybranego i dodawać otuchy walczącym o jego wolność.
[1] Zob. Ch. Łukaszczuk, Kazka pro Majdan, Vydavnyctvo Staroho Leva, Lviv 2014. Wszystkie cytaty w roboczym tłumaczeniu własnym – K.J.-K.
[2] Zob. R. Romanyszyn, A. Lesiw, Wijna szczo zminyla rondo, Vydavnyctvo Staroho Leva, Lviv 2015.
[3] Zob. Zwrotnik Ukraina, red. J. Andruchowycz, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014. Warto nadmienić, że za redakcję esejów Andruchowycz otrzymał w 2014 r. nagrodę im. Hanny Arendt.
[4] Zob. Nebesna sotnia. Antolohija Majdaniws’kych wirsziw, Czerniwci 2014.
