Warenyky
Patrycja Szewczak
„Вареники, вареники, божі хваленники,
Не кожен їх варить, але кожен хвалить”
mądrość ludowa
Kulinaria to moja pasja. Pisanie o czymkolwiek, co związane z tym tematem, sprawia mi przyjemność. Gdy więc przyszło mi napisać tekst dotyczący kultury ukraińskiej, od razu wiedziałam w którą stronę pójdę. Pogoda piękna, temat bliski memu sercu, czego chcieć więcej? I dlatego teraz, rozmarzona, patrząca z tęsknotą w stronę leżaka na tarasie postanowiłam stworzyć łatwy i lekki tekst o pierogach. Bez zbędnych zawiłości, przynudzania i teorii historycznych. Taki naprawdę mój.
Co to właściwie są warenyky? Ciasto jest robione z różnego rodzaju mąki, do której dodaje się zazwyczaj sól i jaja. Dodatkowo kwaśną śmietanę, masło lub wodę. Nie używa się drożdży. Zgodnie z tradycją ciasto powinno się wyrabiać ręcznie i tak samo lepić warenyky. Robi się to dokładnie tak, jak z ciastem na pierogi. Wypełnione farszem i starannie zlepione warenyky gotuje się w wodzie lub smaży w głębokim oleju. Farsz do warenyków może być naprawdę przeróżny. Najczęściej jest to mięso, kartofle, grzyby, ser biały, owoce i warzywa, jagody, kasze, ziarna. Latem króluje nadzienie ze świeżych owoców. Najpopularniejsza stała kombinacja to zdecydowanie ziemniaki i ser. Warenyky na słono, po ugotowaniu polewa się roztopionym masłem lub podaje się do nich kwaśną śmietanę. Kto nie wie jak dokładnie wygląda proces powstawania takiego dania, odsyłam do internetu, wujek YouTube na pewno pomoże. Przecież to wstyd nie umieć lepić pierogów. Moja 9 letnia siostra zanim nauczyła się jeździć na rowerze potrafiła już robić pierogi. Dokładnego przepisu na warenyky również nie podam, ponieważ nie chcę strzelić jakiejś głupoty, znawcą tego tematu nie jestem.
Do dziś jest to danie sztandarowe. Być może nie przypisuje mu się już tak ważnej roli, jak kiedyś, choć to pewnie zależy od regionu i zachowanej tradycji. To, jak istotną rolę odegrały warenyky w kulturze można zaobserwować na wielu płaszczyznach. Ich obecność w literaturze niespecjalnie mnie zdziwiła. Ale to naprawdę piękne, napisać wiersz o pierogach. Sama chciałabym tak umiejętnie łączyć dwie swoje miłości: do pisania i do jedzenia. Niedowiarków odsyłam do wiersza „Вареники-вареники!” Степана Руданського. O warenykach tworzono pieśni ludowe np. „Служив козак у війську” – podstawową strawą tytułowego kozaka były właśnie warenyky. Zgłębiając ten temat odkryłam wiele powiedzeń związanych z tą potrawą np. „наставив вуха, як вареники” albo „тлуста (повна) як вареник”. Co natomiast zbiło mnie z pantałyku, to powiązania z architekturą. Jakież było moje zdziwienie, gdy zobaczyłam, że na Ukrainie istnieją pomniki poświęcone warenykom. Może piramidy w Gizie to nie są, ale jednak ślad dla kolejnych pokoleń pozostaje. U nas , w Polsce, mamy pomnik Koziołka Matołka, ale żeby pomyśleć o pierogach, czy babie wielkanocnej, to nie.
Zawsze myślałam, że warenyky są łudząco podobne do naszych pierogów, jednak czytając coraz więcej na ten temat zrozumiałam, że nie miałam racji. A swoją drogą musi być w nich coś unikalnego, skoro sama Magda Gessler wychwala je pod niebiosa ( ale zapewne zrobić ich poprawnie nie potrafi). Co więcej, dzięki poszukiwaniom w internecie odnoszę teraz wrażenie, że dla nas – Polaków pierogi to po prostu tradycyjne danie. A warenyky dla Ukraińców miały i nadal mają ogromną wartość kulturową. To czyni je nie tylko świetnym daniem, ale wręcz elementem dziedzictwa narodowego. Zainteresowanych tym tematem odsyłam do ukraińskich stron internetowych, które naprawdę są kopalnią wiedzy na temat historii, a także sposobów przygotowania warenyków. Szczerze powiedziawszy, po dwóch godzinach oglądania zdjęć tego dania, naprawdę mam na nie ogromną ochotę, dlatego kończę, aby móc w spokoju udać się do kuchni i zjeść cokolwiek, co choć na chwilę pozwoliłoby mi zapomnieć o tym skarbie ukraińskiej kultury, jakim są warenyky.
Warenyky mają ważne znaczenie w kulturze ukraińskiej. Są utożsamiane z Księżycem, ze względu na podobieństwo w kształcie. Były traktowane jako jedzenie ofiarne dla samego Księżyca lub słowiańskiej bogini wody. Wiele poszczególnych farszów ma konkretną symbolikę, związaną najczęściej z trwałością rodu, np. pierogi z kaszą proso były symbolem przyszłego życia, a te z makiem oznaczały mnogość np. majątku czy potomstwa taką jak gwiazd na niebie. Ukraińcy szczerze wierzyli w magiczną moc warenyków. Przygotowywali je zawsze, gdy miało wydarzyć się w ich życiu coś ważnego, co na tamte czas oznaczało np. cielenie się krowy. Warenyky miały zapewnić zdrowię i dalszą płodność, co tyczyło się także ludzi, nie tylko zwierząt. Z warenyków młode dziewczyny wróżyły sobie w dzień Świętego Andrzeja. Jakby tego było mało, samemu procesowi tworzenia tego dania przypisywano naprawdę wielkie znaczenie. Uważano to za metaforę tworzenia świata, oraz całej jego złożonej struktury. Kobieta etapami tworzyła warenyky, tak jak kiedyś powstawał świat. Naprawdę mam wrażenie, że ta potrawa miała wręcz mistyczny sens. Oprócz tego warenyky towarzyszyły każdej rodzinnej uroczystości i świętom, były więc symbolem zjednoczenia. Zależnie od święta były przygotowywane w innym celu. Nie będę tu podawać konkretnych przykładów, jest ich zbyt wiele.
Często mówi się, że co kraj, to obyczaj. Absolutnie się z tym zgadzam. Jednak w przypadku pierogów to nie jest już takie oczywiste. Wiadomo, są różne. Ale zaskakuje mnie to, w jak wielu kuchniach się pojawiają. W Polsce – pierogi, w Rosji pielmieni, w Gruzji chinkali. We Włoszech ravioli i tortellini, w Chinach wonton, guo tie, i jiaozi, w Niemczech maultaschen, aż wreszcie na Ukrainie warenyky. Każde czym się wyróżniają, są związane z daną kulturą i mają charakterystyczny smak. Skupimy się na warenykach, wszak chodzi mi o kulturę ukraińską. Dla swojego własnego komfortu będę używała pisowni spolszczonej. A więc, słowo warenyky pochodzi od czasownika „waryty”, który oznacza po prostu „gotować”. Ukraińskie warenyky są tradycyjną narodową potrawą, jak u nas pierogi, kojarzone są często z folklorem.
