Czerkasy oraz miejscowości związane z Tarasem Szewczenką w obwodzie czerkaskim
Marta Zambrzycka
Gdy słyszymy nazwę „Czerkasy” stają nam przed oczami wydarzenia XVII wiecznej historii – wojny i powstania kozackie, postaci Bohdana Chmielnickiego czy Bajdy-Wiśniowieckiego. Ta owiana romantyką historia, dla Polaków bliska głównie za pośrednictwem powieści Sienkiewicza, niewiele ma jednak wspólnego ze współczesnymi Czerkasami, które są miastem na pierwszy rzut oka zdecydowanie prowincjonalnym i raczej ubogim w atrakcje turystyczne.
Nie znaczy to jednak, że nie warto zwiedzić tego miasta. Choćby przez wzgląd na związaną z kozaczyzną historię, każdy zainteresowany Ukrainą powinien wybrać się do Czerkas na jednodniową wycieczkę. Przyglądając się uważnie mijanym podczas spaceru budynkom można dostrzec wiele zadziwiających detali, które sprawiają, że chociaż nieporównywalne z Kijowem, Charkowem, Połtawą czy Czerniowcami –Czerkasy nie są pozbawione uroku.
Niezapomniane wrażenie robi już sam wjazd do miasta. Do położonych nad Dnieprowskim Zbiornikiem Krzemieńczuckim Czerkas wjeżdża się kilkukilometrową wąską mierzeją. Ogromny (ponad 2000 km2) zalew wodny jest największym sztucznym zbiornikiem na Ukrainie. Majestatyczny Dniepr przyciąga mieszkańców miasta, którzy zwłaszcza w upalne dni wypoczywają na nadrzecznych plażach. Na brzegu rzeki koncentruje się rekreacyjna część miasta – między innymi tzw. Dolina Róż – zielona, pełna fontann i kwiatów przestrzeń.
Nad Doliną Róż wznosi się Wzgórze Sławy- usypane na kształt kurhanu miejsce pamięci ofiar II wojny światowej. Wzgórze wieńczy monumentalny, choć nie pozbawiony wdzięku pomnik kobiety Matki-Ojczyzny, która we wzniesionej dłoni trzyma latarnię. Wzgórze Sławy położone jest w historycznej części miasta, tak zwanej Zamkowej Górze, gdzie dawniej wznosił się zbudowany w XVI wieku zamek-forteca, mający chronić miasto przed najazdami Tatarów. Obecnie na Zamkowej Górze znajduje się również zaciszny, zielony skwer im. Bohdana Chmielnickiego.
Pomnik Matki-Ojczyzny
Większość zabytków architektonicznych skoncentrowana jest na szerokiej ulicy o nazwie Chreszczatyk, równoległej do głównej magistrali miasta – długiego na ponad 6 kilometrów i szerokiego bulwaru Tarasa Szewczenki. Na Chreszczatyku zobaczymy architektoniczną wizytówkę miasta – tak zwany „błękitny pałac”, czyli zadziwiający, „bajkowy”budynek dawnego hotelu Słowiańskiego, obecnie siedziba jednego z ukraińskich banków.
Czerkasy są ważne z jeszcze jednego powodu – w czasach ZSRR miasto straciło prawie wszystkie swoje świątynie, dziś jednak wznoszą się tu dwie, o których warto wspomnieć. Pierwsza z nich to zbudowany na Placy Sławy Sobór Katedralny pod wezwaniem św. Trójcy. Zbudowany w latach 80-tych XX wieku na miejscu dawnej cerkwi kozackiej, kilkakrotnie przebudowywanej i rujnowanej.
Drugą świątynią, której nie można ominąć zwiedzając Czerkasy jest sobór św. Michała. Znajduje się w parku Sobornym naprzeciwko stadionu. Jest to nowa budowla, zakończona w 2002 roku, postawiona w miejscu dawnej świątyni i cmentarza. Ogromna bryła utrzymana została w stylu bizantyjskim, pozbawiona dekoracji zewnętrznej, za to bogato zdobiona wewnątrz. Autorem projektu świątyni jest arcybiskup czerkaski Sofroniusz. Sobór św. Michała to najwyższa świątynia prawosławna w Ukrainie, należy do Patriarchatu Moskiewskiego.
Spacer po mieście nie musi ograniczać się do trasy od zabytku-do zabytku. Równie ciekawe jest bezcelowe, powolne wędrowanie węższymi uliczkami w poszukiwaniu drobnych atrakcji, jak fantazyjnie malowane bramy czy kolorowe budyneczki, ukryte między ponurą chruszczowowską architekturą.
Obwód czerkaski to region nasycony historią, nie tylko tą kozacką, związaną z życiem Bohdana Chmielnickiego (choć to na czerkaszczyźnie znajduje się wieś Subotów, w której pochowany jest najbardziej znany ukraiński hetman). Warto wybrać się do położonej około 100 km na zachód od Czerkas wsi Morynci, gdzie urodził się najważniejszy ukraiński poeta, Taras Szewczenko. Na terenie maleńkiego muzeum można zwiedzić chatkę, w której wieszcz przyszedł na świat w 1814 roku i w której spędził dwa pierwsze lata życia. Później jego rodzina przeniosła się do pobliskiej wsi Kyryliwki (dziś Szewczenkowe), należącej do włości Wasyla Engelhardta a następnie do jego syna Pawła.
We wsi Szewczenkowe na zwiedzających czaka większe muzeum, znajdujące się na terenie malowniczego dworku i parku. Jest tu zarówno chata, w której żyli rodzice Tarasa Szewczenki, grób jego matki Kateryny Jakimiwny Bojko, oraz stała ekspozycja muzealna, zawierająca między innymi pierwsze wydanie „Kobzarza”.
Wycieczkę śladami Kobzarza – jak nazywają Ukraińcy swojego wieszcza – warto zakończyć w Kaniowie. To niewielkie miasto, uroczo położone nad Dnieprem, znajduje się około 140 km od wspomnianych wsi i jest niezwykle ważne, gdyż to właśnie tam pochowany został Szewczenko. Jego monumentalna dziś mogiła znajduje się na tak zwanej Tarasowej Górze, z której rozpościera się widok na największą rzekę Ukrainy.
