Władysław Horodecki. Geniusz architektury przełomu XIX I XX wieku
Marcin Kietrys
Leszek Dezydery Władysław Horodecki był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli architektury przełomu XIX-XX w. Projektował i budował z olbrzymią fantazją, a jego dzieła zachwycają po dzień dzisiejszy.
Przyszedł na świat w polskiej rodzinie szlacheckiej na Podolu, w 1863 roku. Szkołę średnią ukończył w Odessie, gdzie zdobył dyplom w konkursie rysunkowym, otwierającym mu drogę do Carskiej Akademii Sztuki w Sankt Petersburgu. W 1890 roku ukończył studia, po których przeprowadził się do Kijowa.
Pierwszym dziełem architekta był budynek kijowskiego oddziału Carskiego Towarzystwa Myślistwa. W 1897 roku na kijowską wystawę gospodarstwa wiejskiego i przemysłu, zbudował z drewna pawilony w stylu myśliwskim dla grafów Józefa i Konstantego Potockich. Przedsięwzięcie przyniosło młodemu architektowi rozgłos i sławę w całym Imperium Carskim.
Budynek Muzeum Narodowego w Kijowie. Po rewolucji budynek przeznaczono na cele kulturalno-oświatowe, podczas okupacji niemieckiej odprawiano msze rzymskokatolickie, po wojnie działał tu teatr lalkowy, a od 1952 roku do polowy lat 60. kinoteatr “Zorza”.
Kolejnym wspaniałym budynkiem powstałym według projektu Horodeckiego jest kijowski kościół rzymskokatolicki św. Mikołaja.
Szczytowym osiągnięciem Horodeckiego i najbardziej oryginalnym budynkiem Kijowa jest modernistyczny dom przy ulicy Bankowej 10, który należał do samego architekta. Budynek znany pod nazwą “dom z chimerami” pełen motywów myśliwskich i mitologicznych, bajkowych istot i dziwacznych stworów. Na dachu i kolumnach można zobaczyć syreny i zwierzęta takie jak: lwy, żyrafy, krokodyle, jelenie, sarny, zające, a także ryby i małże.
Dom z chimerami 1901-1902 r.
Realizował wiele zamówień, projektując fabryki, cukrownie, wiejskie szpitale, winiarnie i stajnie. Nawet na Krymie można znaleźć ślady architektonicznej twórczości W. Horodeckiego. W Symferopolu zbudował on własne zakłady dwutlenku węgla i sztucznego lodu. W Eupatorii w 1901 r. architekt postawił własną willę.
Wydarzenia rewolucji w latach 1917-1920 zmusiły Horodeckiego do wyjazdu do Polski, gdzie pracował w Ministerstwie Robót Publicznych. W latach 1924-1928 prowadził biuro projektowe, stworzone w celu rozwoju gospodarstwa komunalnego kilku polskich miast. Zaprojektował m.in. zakłady mięsne i elektrownię w Lublinie, kasyno w Otwocku, wieże ciśnień w stylu neorenesansowym w Piotrkowie i renesansowo-barokową w Radomiu oraz wieżę ciśnień i rzeźnię w Częstochowie.
W 1928 wyjechał do Iranu, gdzie objąć stanowisko głównego architekta Syndykatu Kolei Perskich. Projektując dworzec kolejowy w Teheranie, zdobył uznanie na dworze szacha, dzięki czemu otrzymał inne zamówienia rządowe: na teatr i hotel w Teheranie oraz na rozbudowę niektórych miast. Zaprojektował także nowy pałac dla szacha Iranu w tradycyjnym stylu arabskim. Zastosował typowe dla tej architektury szerokie galerie, loggie, drobno wypełnione okna, rzeźby w kamieniu, drewnie i gipsie, mozaikę i malowidła. Uzyskał efekt kolorowego pałacu z bajki.
Kienesa w Kijowie 1898-1902r.
Krótko po powrocie z ostatniego polowania w górach Mazandaranu nad Morzem Kaspijskim do Teheranu, 3 stycznia 1930 r. Władysław Horodecki mając 67 lat zmarł na zawał serca. Pochowany został na cmentarzu katolickim w Teheranie.
W 1996 roku w Kijowie nazwiskiem Horodeckiego nazwano jedną z ulicy, którą projektował. W 2004 roku postawiono pomnik upamiętniający Władysława Horodeckiego.
