Lwów artystyczny w I poł. XX wieku
Marta Zambrzycka
W początkach XX wieku lwowska sztuka i architektura były zdominowane przez styl secesyjny, charakteryzujący się estetyzacją form, eksponowaniem motywów ludowych oraz bogatym ornamentem z motywami roślinnymi. Na rozwój modernizmu lwowskiego ogromny wpływ wywarły prace etnograficzne, wpływ secesji wiedeńskiej a także połtawski przykład modernistycznego projektu architektonicznego autorstwa Wasyla Kryczewskiego z 1903.
W 1905 roku ukazała się praca Wołodymyra Szuchewycza Huculszczyzna, stanowiąca zbiór materiałów o zwyczajach, folklorze, wierzeniach, obrzędowości, budownictwie, stroju Hucułów. Motywy Huculskie oraz „mit Huculszczyzny” pełniły w lwowskiej sztuce i architekturze przełomu XIX i XX wieku rolę analogiczną do roli górali tatrzańskich w sztuce młodopolskiej. Stąd często używane określenie „huculska secesja” – nawiązujące do charakterystycznego dla lwowskiej architektury wykorzystywania w ornamentyce elementów zdobnictwa huculskiego. Przykładem może być budynek towarzystwa Dnister projektu Łuszpynskiego/Łewyckiego) z lat1904-1906.
Secesją, a także wpływami krakowskiego modernizmu była inspirowana twórczość jednego z najwybitniejszych lwowskich malarzy – Ołeksy Nowakiwskiego. Malarstwo studiował on właśnie w Krakowie w pracowni Leona Wyczółkowskiego, oraz w pracowni Jana Stanisławskiego. W roku 1913 przeniósł się do Lwowa gdzie kilka lat później założył
Fot 1. Budynek Dniestr
własną szkołę malarstwa. Dla jego twórczości charakterystyczne jest ekspresyjne operowanie linią, intensywne, nasycone kolory. Pod względem tematycznym jest to twórczość bardzo zróżnicowana – od portretów, pejzażu po sceny rodzajowe o tematyce huculskiej.
Ołeksa Nowakiwskyj, Przebudzenie
Kolejne pokolenia lwowskich artystów wystąpiły jednak z całkowicie odmiennym programem i zwróciły się przeciw secesji. Do takich właśnie – polemizujących z secesją, inspirowanych nowatorskimi nurtami zachodniej Europy należało powstałe pod koniec lat 20-tych ugrupowanie ANUM (Асоціація незалежних українських мистців), które wprowadzało na grunt lwowski nurty awangardowe. Do grupy należeli: Jarosława Muzyka, Swiatosław Gordyński, Mychajło Osinczuk, Pawło Kowzun i inni. Mimo, że stworzyli ugrupowanie, w rzeczywistości każdy z nich pozostawał niezależnym, świadomym swoich celów artystą. Ich praca obejmowała organizację wystaw, działalność wydawniczą, w miarę możliwości starali się nawiązywać kontakty z twórcami Ukrainy Radzieckiej – w ich wystawach brali udział między innymi Anatol Petrycki czy Wasyl Kryczewski. Artyści zgrupowani w ANUM postulowali zerwanie z secesyjną estetyzacją i „upiększaniem świata”, odwoływali się do prostych, ekspresyjnych form, stawiali na ścisłą organizację i geometryzację obrazu. Uwaga tych twórców koncentrowała się na formalnych komponentach malarstwa. Można bez przesady powiedzieć, że stanowili oni świeży powiew w lwowskim środowisku artystycznym, utrzymywali stałe kontakty z zachodem, organizowali wystawy w Paryżu, Wiedniu, Pradze, Warszawie, Wenecji. 
Sviatoslav Hordynski Ja i nieskończoność
Jednym najwybitniejszych lwowskich twórców XX wieku był bez wątpienia Roman Selski. Artysta ten studiował malarstwo we Lwowie, następnie w krakowskiej ASP (w pracowni Józefa Mehoffera, Józefa Pankiewicza i Felicjana Kowarskiego.) odbył też staż w Paryżu, po czym w 1929 roku wrócił do Lwowa, gdzie wraz z grupą polskich i ukraińskich artystów założył awangardowe ugrupowanie „Artes” (do grupy należeli: Jerzy Janish, Mieczysław Wysocki, Aleksander Krzywobłocki, Margit Raich-Selska) Nazwa ugrupowania miała symbolizować integrację wszystkich dziedzin sztuki. Magdalena Wróblewska zauważa, że „choć twórczość artystów Artesu miała różnorodny charakter, wspólne im było odejście od naturalizmu i zwrot ku tendencjom nowoczesnym, a także fascynacja sztuką francuską, zawłaszcza twórczością Fernanda Legèra i surrealistów.” (http://culture.pl/pl/tworca/artes) W twórczości artystów zrzeszonych w tej grupie dominował jednak nie tyle surrealizm co postimpresjonizm (szczególnie malarstwo Cezzanne’a, oraz „realizm naiwny”. Obrazy Romana Selskiego utrzymane są właśnie w tym ostatnim nurcie, nawiązując do motywów ludowych malarz odwoływał się do prymitywizmu.
Roman Selski, Huculscy Muzykanci
Roman Selski Podmiejski pejzaż
Roman Selski ewoluował w późniejszych latach w stronę koloryzmu. W swoich płótnach sięgał do równomiernie kładzionych, nasyconych kolorów, tworząc barwne pozbawione perspektywy płaszczyzny.
Roman Selski, Na werandzie
Selski był jedną z ważniejszych postaci lwowskiego świata artystycznego, pracował ucząc kolejne pokolenia w Szkole Artystyczno-Przemysłowej, a od 1946 był profesorem w Instytucie Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej we Lwowie. Grupę artystów, kształcących się pod jego okiem określano mianem „szkoły Romana Selskiego”.
Wejście wojsk sowieckich przerwało działalność niezależnych twórców i ugrupowań, po roku 39 życie artystyczne zostało zahamowane, cześć twórców wyemigrowała, część aresztowano, inni znaleźli się na zesłaniu a jeszcze inni zeszli do podziemia skazując się na wieloletni artystyczny niebyt. Niezależne życie artystyczne zostało zepchnięte do podziemia, gdzie rozwijało się, czego dowodem może być wieloletnia działalność artystyczna i pedagogiczna Karla Zwiryskiego, który we własnym mieszkaniu kształcił młodych adeptów sztuki w ramach tzw. „podziemnej akademii”.
Karlo Zwiryński, Martwa natura
